Cementtegels: hoe worden ze gemaakt?
De productiemethode van cementtegels is uitgevonden op het einde van de 19e eeuw. Het proces is doorheen de eeuwen niet gewijzigd. De productie van dit type tegel gebeurt op een ambachtelijke manier. Alle hulpmiddelen en gereedschappen die bij het productieproces worden gebruikt, zijn getrouwe replica’s van het materiaal dat vroeger werd gebruikt. Het proces vereist nochtans een grote precisie, werktuigen en nauwkeurige doseringen. Daardoor is het extreem technisch en elke met de hand gemaakte tegel is uniek. Dit zijn de verschillende stappen voor de productie van cementtegels.
Stap 1: Schoonmaak van de mal en plaatsing van het verdeelstuk
De mal die gebruikt wordt voor de productie van een cementtegel bestaat uit staal. Deze weegt 15 kg en bestaat uit een kader, een bodem en een stempel. Vóór het afgieten wordt de mal grondig schoongemaakt met behulp van een schraapmes en een borstel. De bodem van de vorm wordt vervolgens ingevet en geborsteld om het afgieten te vergemakkelijken.
Een verdeler in messing wordt op de bodem van de vorm geplaatst. Deze wordt voorzien van verticale tussenschotten die de holtes vormen. De verschillende kleuren van de cementtegel worden in deze compartimenten gegoten. Dit deel wordt regelmatig gecontroleerd en opnieuw gecontroleerd om de vlakheid en aanhechting aan de bodem van de vorm te verzekeren. Een onvolkomenheid in de dichtheid kan namelijk het “uitlopen” van een kleur naar een andere holte veroorzaken en de lijnen van het motief veranderen.
Stap 2: de oppervlaktelaag en het wegnemen van het verdeelstuk
Om de mortel met de kleur van de oppervlaktelaag in de verdeelstukken te gieten, dient een zuigfles of een pollepel te worden gebruikt. Nadien wordt de vorm geschud om een uniforme verdeling van de mortel in de verdeler te verzekeren.
De gebruikte fijne mortel is samengesteld uit wit cement gemengd met wit marmerpoeder getint met behulp van metaaloxiden die in ongeveer 80 verschillende kleuren bestaan. De kleurlaag is heel vloeibaar. Deze verspreidt zich over enkele millimeters op de bodem van de vorm. Het motief van de cementtegel wordt in de massa gemaakt, op een dikte van enkele millimeters. De tijd en moeilijkheid van de ontwikkeling van de tegel verhogen naargelang het aantal kleuren en holten.
Als de kleuren zijn gegoten, wordt het verdeelstuk voorzichtig verwijderd. Tijdens het weghalen van de tussenschotten, mengen de verfvlekken zich onderling. De laag die op de bodem van de vorm wordt geplaatst, die het oppervlak van de tegel vormt, blijft echter onveranderd. Om de laag vloeibare mortel te kristalliseren, wordt ze meteen bestrooid met een mengeling van zand en droog cement.
Stap 3: vullen van de vorm met grijze mortel en onder de pers plaatsen
De 3e stap bestaat erin de vorm te vullen met grove mortel bestaande uit grijs cement en zand. Als het kader vol is, wordt de vorm gesloten. Met behulp van een stempel wordt een reliëfmotief aangebracht om op de onderkant van de cementtegel het merk van de fabrikant weer te geven.
Elk kader wordt voorzien van een scharnier (op het uiteinde van één van zijn diagonalen) en een afstelsysteem voor een snelle sluiting en om het inbrengen en het uitnemen van het product te vergemakkelijken.
Vervolgens komt de fase van het persen. Overtollig water dat in de gekleurde laag is binnengedrongen, gaat op in de structuurlaag. Zo wordt het vochtgehalte en de plasticiteit van alle lagen homogeen.
Stap 4: de extractie van de vorm en de onderdompeling
De extractiefase begint bij het verwijderen van de stempel, het ontgrendelen en het verwijderen van het kader. De tegel wordt vervolgens voorzichtig uit de vorm gehaald. Deze stap vereist een beheersing van de extractietechniek, want de tegel bestaat nog maar enkel uit een cluster van cement zonder enige weerstand. Het verkregen product wordt vervolgens bewaard op een goed genivelleerde ondergrond waar het 24 uur moet rusten alvorens over te gaan tot de stap van het onderdompelen.
Deze fase is uiterst delicaat. Vanwege de vele handelingen die tijdens de extractie moeten worden uitgevoerd, is het quasi onmogelijk om de productie van cementtegels te automatiseren. Dit verklaart waarom het productieproces van dit type bekleding in de ambachtelijke fase is gebleven en met de hand gebeurt.
De tegels worden vervolgens naar een lokaal gebracht waar ze worden ondergedompeld in grote bakken met water om de cementcluster te hydrateren en te zorgen dat het stevig vast blijft om uiteindelijk een perfecte fragmentatie te bekomen.
Stap 5: het drogen
De cementtegels worden op stellingen geplaatst waar ze 3 à 4 weken zullen drogen. Tot slot worden ze verpakt om geleverd te worden aan de uiteindelijke ontvanger, hetzij een verdeler, hetzij een bouwbedrijf dat een specifieke bestelling heeft geplaatst.
Om de kwaliteit van de cementtegels te garanderen, gebruiken de ambachtslieden speciaal geselecteerde materialen, in overeenstemming met de geldende normen (BENOR norm)